Dług wolności i zniewolenia

autor zdjęcia: Wellcome Library

źródło: Rzeczpospolita

Litografia z ok. 1880 r. przedstawiająca grupę afrykańskich mężczyzn, kobiet i dzieci schwytanych i zakutych w kajdany. Staną się niewolnikami

autor zdjęcia: F. Muller/Naval History & Heritage Command

źródło: Rzeczpospolita

USS „Chesapeake” 22 czerwca 1807 r. został ostrzelany przez należący do Royal Navy okręt HMS „Leopard” z powodu odmowy zgody na przeszukanie (Brytyjczycy szukali dezerterów)

autor zdjęcia: Anton Hickel

źródło: Rzeczpospolita

William Wilberforce (1759–1833) – brytyjski polityk, filantrop i przywódca ruchu abolicjonistycznego

Mimo że Wielka Brytania zarabiała na niewolnictwie, to poświęciła majątek na jego zwalczanie... Prawda miesza szczyptę idealizmu z cyniczną kalkulacją i hipokryzją.

W zasadzie nic z dziedzictwa imperium nie oparło się współczesnej krytyce. Tylko zwalczanie niewolnictwa wciąż jest przedmiotem brytyjskiej dumy, choć na tej karcie też mnożą się czarne plamy. Efemeryczny rząd premiera Grenville’a przepadłby w niepamięci, gdyby nie ustawa o niewolnictwie z końca jego urzędowania: 25 marca 1807 r. parlament zakazał handlu ludźmi w Wielkiej Brytanii, choć samego niewolnictwa akt nie znosił.

Decyzja nie była radykalna i przełomowa, gdyż były regulacje wcześniejsze i dalej idące; handlu niewolnikami zakazała już Dania, całkowicie zniosła niewolnictwo (choć przejściowo) porewolucyjna Francja i dzisiejsze Ontario w Kanadzie; nawet Stany Zjednoczone zakazały budowy i rejestracji statków wyposażonych do handlu żywym towarem.

Altruizm i wojna

Mogło się zdawać, że brytyjski parlament w altruistycznym amoku urwał łeb kurze znoszącej złote jaja do skarbca imperium. Bez wątpienia Wielka Brytania była potentatem transatlantyckiego handlu niewolnikami, dzięki czemu kupieckie statki nie płynęły do Ameryki puste. Nim dotarły za ocean po cukier, bawełnę i rum, wpierw zawijały do Afryki Zachodniej, by u miejscowych kacyków wymienić angielskie wyroby na niewolników – towar stale poszukiwany na Karaibach i w Ameryce Północnej. Trójstronny handel krążył po...